Door Saxion
De afvalstroom van elektronica, oftewel E-waste, is enorm aan het groeien. Met grote gevolgen voor mens en milieu. Dit afval zit nog bomvol bruikbare grondstoffen en onderdelen die van grote waarde kunnen zijn door ze opnieuw te gebruiken. Maar hoe zorg je ervoor dat dit hergebruik mogelijk is én welke partijen spelen hier allemaal een rol in? Frank Stiksma, senior-onderzoeker binnen het lectoraat Regio Ontwikkeling aan Hogeschool Saxion, bijt zich vast in dit complexe thema.
Het afval van elektronische apparaten bestaat in allerlei verschillende vormen. Frank: ‘Dit kunnen bijvoorbeeld wasmachines en telefoons zijn, maar ook kleine fietslichtjes. Kortom, alles waar stroom voor nodig is om het te gebruiken. Wanneer deze producten het niet meer doen, gooien we deze al snel weg, in plaats van ze te repareren of te upgraden. We kunnen deze producten recyclen, maar dit is de minst waardevolle optie om met afval om te gaan. Want feitelijk ben je heel veel onderdelen en grondstoffen aan het vernietigen.’
Waardegericht
Als samenleving zijn we in onze ontwikkeling heel ver gekomen met het proces van produceren, gebruiken en wanneer het product op is, gooien we het weg. Maar het grote nadeel hiervan is dat we blijven zitten met een gigantische afvalstroom. Frank: ‘We moeten meer waardegericht naar afval kijken. Dus wat kunnen we er nog wel mee, in plaats van het gewoon weg te doen. Hierin speelt innovatie een cruciale rol.’ Frank ziet dit positief in: ‘Ik geloof dat we door innovatie de enorme toename van E-waste deels kunnen oplossen. Zodat het milieu en uiteindelijk dus ook de mens minder wordt belast.’
Van lineair naar circulair
Op dit moment hebben we een lineaire economie. Frank legt uit dat we dit moeten transformeren naar een kringloopeconomie. ‘We moeten meer kijken naar hoe producten hergebruikt kunnen worden of hoe de levensduur verlengd kan worden. Er is veel onwetendheid over hoe een kringloopeconomie voor elektronica ingericht kan worden. Hier hebben vele verschillende partijen een rol in, wat het extra lastig maakt. Dit ben jij als burger en consument, maar ook de producent, de overheid en retailers. Je wilt dus een meervoudige betrokkenheid en verantwoordelijkheid om zo het systeem te veranderen.’
In de huidige situatie werkt elke genoemde partij nog op zichzelf. Frank: ‘Een integraal ketenperspectief over de gehele productlevenscyclus van elektronica is waar je naartoe wilt. Nu speelt de producent een minimale rol in het proces nadat je er iets gekocht hebt. Terwijl je wilt dat het product na gebruik opnieuw bij de producent terugkomt. Dan ben je daadwerkelijk kringlopen aan het sluiten.’
Regie binnen de regio
Binnen dit vraagstuk is er veel chaos. Frank: ‘Dit vraagt iets wat erboven hangt: regie. Er ontbreekt nog een speler om in die chaos de circulaire keten te regisseren. Om ervoor te zorgen dat het een werkelijke kringloop wordt. Regio’s spelen hierbij een cruciale rol. Wanneer je spullen hebt die een tweede of derde leven krijgen, wil je het liefst dat ze niet te veel kilometers meer maken. Dus dat producten binnen de regio blijven. Juist met elektronica zijn de geografische afstanden in de keten erg lang. Het produceren van elektronica is namelijk goedkoper in Azië, dus moeten de producten met vervuilende tankers naar Nederland komen. En dat wil je eigenlijk niet. Je wilt meer grip krijgen op die stroom door het dichtbij te houden.’
Collectieve bewustwording
Nog veel mensen weten niet van E-waste en wat de negatieve gevolgen hiervan zijn. En ook producenten nemen dit in de huidige situatie nog niet structureel mee in hun overwegingen. Maar Frank ziet wel een positieve ontwikkeling ontstaan: ‘Ik denk dat we in een soort tijdsgeest leven waarbij we collectief wakker worden en realiseren dat deze praktijken niet kloppen. Dat is mijn eigen drijfveer om mij daar hard voor te maken.’
Ook stomen Frank en zijn collega’s de volgende generatie klaar voor de transitie naar een kringloopeconomie. Frank: ‘We werken veel samen met studentonderzoekers van allerlei opleidingen binnen Saxion. Om ervoor te zorgen dat zij al weten hoe je de circulariteit opneemt in businessplan of hoe je de regie in de regio kunt pakken in het proces. Zodat zij klaar zijn voor een circulaire toekomst.’
