Een betoverende zintuiglijke ervaring

Rijksmuseum Twenthe geeft van 28 juni 2024 tot en met 5 januari 2025 ruim baan aan Philip Vermeulen. De internationaal aan de weg timmerende kunstenaar, in 2017 summa cum laude afgestudeerd aan de ArtSciene Interfaculty van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in zijn woonplaats Den Haag, verzorgt in Enschede zijn eerste museale solotentoonstelling onder de titel Chasing The Dot.

In de acht zalen van de eregalerij in het museum zijn zes van zijn indrukwekkende installaties te bewonderen. De ‘hypersculpturen’ lijken continu te transformeren voor de ogen van de toeschouwers, waardoor zij een unieke en betoverende zintuiglijke ervaring ondergaan.

Josien Beltman, conservator moderne en hedendaagse kunst van het Rijksmuseum, is verguld met de komst van Vermeulen. ‘Philip onderzoekt in zijn werk fenomenen als licht, beweging en geluid. Het gaat bij hem over hoe we die waarnemen en wat er in onze hersenen gebeurt. Ik denk dat het een heel speciale tentoonstelling wordt, ook voor mensen die zich afvragen of een museum wel iets voor ze is. Je kunt je eraan overgeven en het ondergaan.’

Proces dat maar doorgaat

Ze vervolgt: ‘Je hebt kunstenaars die een idee hebben en dat uitvoeren. Philip bedenkt en ontdekt dingen door in zijn studio te spelen met apparaten, door ze kapot te maken en ze te ontleden. Veel van zijn installaties heeft hij in de loop der tijd doorontwikkeld. Hij heeft er iets aan toegevoegd of er weer nieuwe elementen in ontdekt. Hij maakt composities en zoekt de grenzen op: van waar het nog aangenaam is naar waar het spannend wordt. Ook als iets af is, blijft hij ermee experimenteren en spelen, het is een proces dat maar doorgaat.’

Waarom Philip Vermeulen de bijzondere kunstvorm gekozen heeft? Zelf zegt hij daarover: ‘Dat vraag ik mezelf ook wel eens af. Ik vind niks leuker dan spelen met licht en dat in een studio onderzoeken. Dat doe ik op mijn eigen wetenschappelijke manier en samen met getalenteerde mensen in de studio. Mijn werk gaat over mijn fascinatie voor het grensgebied van het visuele. Wat kan een zintuig aan? Daar speel ik mee, dat manipuleer ik, waarbij ik vaak een grens over ga van aantrekkingskracht en afstoting. Ik hoop dat bezoekers een beetje misselijk worden. Het is heel goed voor mensen en hun hersenen om af en toe een beetje de rand op te zoeken van wat ze aankunnen. De centrale vraag is: kan ik mijn zintuigen vertrouwen, kun je dit in een grotere context plaatsen?’

Niet alleen kijken, ook horen

Josien Beltman zegt te hopen dat Philip Vermeulen door deze tentoonstelling bekend wordt. ‘Toen hij net was afgestudeerd hebben we zijn werk 10 Meters of Sound aangekocht. Dat zijn vier elastieken van elk tien meter lang die aan een motor zitten en die hij heel hard laat draaien. Daardoor ontstaan allerlei prachtige moirépatronen, omdat je de verschillende lijnen door elkaar gaat zien. Dat ziet er heel wonderlijk en digitaal uit met geluid erbij, dat bij hem heel belangrijk is. Het is niet alleen kijken, maar ook horen. Je voelt de wind uit die elastieken komen. Later hebben we ook een tweede werk van hem, Mree’s: Seeing Sea, in onze collectie opgenomen. Hij maakt composities en zorgt ervoor dat daar een begin, een eind en een spanningsboog in zitten. Je wordt als bezoeker meegenomen in de trip.’

Met de expositie van de in Delden geboren Philip Vermeulen hoopt Rijksmuseum Twenthe nieuwe doelgroepen aan te spreken. Josien Beltman: ‘Zoals jongeren en mensen die in de regio wonen en werken en wat meer in de technische hoek zitten. Voor hen is het wellicht interessant vanwege de natuurkundige fenomenen die Philip onderzoekt en het fysieke aspect dat eraan zit. Het is een heel ander soort tentoonstelling dan schilderijen die aan de muur hangen. Dit zijn werken die je ervaart en die bewegen. Dat doet ook iets met jou, met je lichaam. Je ontkomt er niet aan als je zo’n ruimte binnenstapt, hij pakt je. Het is nu tijd hem voor het eerst in een museum te presenteren. We hebben wel vaker tentoonstellingen gehad met kinetische kunst, dit past goed in onze lijn. Ik denk dat het heel mooi aansluit bij Twente, als regio met een technisch profiel. Bij de UT heeft hij al een werkperiode meegemaakt, waarbij studenten met hem hebben samengewerkt.’

Een zwarte doos in

Josien Beltman sluit af: ‘We gaan alle ruimtes transformeren, die worden pikzwart en er komt zwarte vloerbedekking in. Dus je stapt een zwarte ‘doos’ in en het museum is niet meer te herkennen. Alle impulsen van de buitenwereld worden weggefilterd. Het is ij en dat werk.’ Voor Philip Vermeulen is de expositie op voorhand geslaagd. ‘Het is hartstikke mooi dat alle instellingen van het materiaal er al in zitten en nieuwe componenten zijn toegevoegd. Dus het hele voortraject is in feite al gedaan. Het wordt sowieso een fijne tentoonstelling, omdat het zes jaar na mijn afstuderen de eerste keer is dat groot en complex geheel van zes installaties bij elkaar wordt gepresenteerd. Dat vind ik een enorme eer.’